W artykule opiszemy rolę gruczołów okołoodbytowych u psa oraz wyjaśnimy, dlaczego tak często dochodzi do wystąpienia w ich okolicy stanów zapalnych. Znajdziesz tu także informacje dotyczące leczenia najczęstszych chorób w tym obszarze oraz toalety gruczołów.
Czym są gruczoły okołoodbytowe u psa?
Gruczoły okołoodbytowe u psa są przydatkami skóry ulokowanymi po obu stronach zwieracza odbytu. Ich rolą jest produkcja wydzieliny o silnym zapachu i nieestetycznej barwie. Na szczęście dla opiekunów czworonogów w prawidłowych warunkach pozostaje ona ukryta, a jej uwalnianie następuje podczas skurczy mięśnia zwieracza odbytu. Ma to miejsce przede wszystkim w trakcie oddawania kału, ale może zdarzyć się również w momencie silnej ekscytacji.
Wcześniej wspomniane gruczoły u psa mieszczą się w zatokach okołoodbytowych, w których dochodzi do gromadzenia się tej wydzieliny. Dlaczego zwierzaki je posiadają? Prawdopodobnie to ewolucyjny spadek po ich przodkach. Jednak to nie oznacza to, że obecnie nie pełnią one żadnych funkcji. Przede wszystkim zawarte w wydzielinie feromony są pewnego rodzaju podpisem psa, który pozwala innym zwierzętom go zidentyfikować. Poza tym oleista wydzielina, pokrywając stolec, nadaje mu dodatkowego poślizgu. Pomaga ona także usuwać z organizmu toksyny i inne zbędne substancje.
Kiedy dochodzi do zapalenia gruczołów okołoodbytowych?
Zatoki okołoodbytowe u psa zwykle oczyszczają się samodzielnie. Jednak u niektórych psów proces ten zostaje zaburzony, w wyniku czego wydzielina z gruczołów zaczyna się w nich gromadzić, co z kolei prowadzi do przepełnienia zatok. To niezwykle bolesny stan dla zwierzęcia, który może doprowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym powstania przetoki.
Istnieje wiele możliwych przyczyn takich zaburzeń, jednak najczęściej problemy z opróżnianiem gruczołów okołoodbytowych u psa są spowodowane następującymi czynnikami:
- nieprawidłowym żywieniem, zwłaszcza tym ubogim w błonnik;
- osłabieniem mięśnia zwieracza odbytu np. wskutek chorób, którym towarzyszy przewlekła biegunka;
- nieodpowiednią budową anatomiczną zatok lub ich nieprawidłowym umiejscowieniem, np. zbyt cienkimi przewodami odprowadzającym wydzielinę lub zbyt głębokim ułożeniem tych struktur;
- nadprodukcją wydzieliny bądź jej zwiększoną gęstością, zwykle wskutek alergii lub nadwrażliwości pokarmowej.
Ponadto istnieją także inne czynniki, które badacze łączą ze zwiększonym występowaniem problemów z gruczołami w okolicach odbytu. Należą do nich między innymi:
- zakażenia bakteryjne lub zapalenia skóry;
- zaburzenia hormonalne, jak na przykład niedoczynność tarczycy;
- inwazja roztoczy;
- zaparcia i inne problemy z oddawaniem kału;
- nadmierna masa ciała;
- urazy oraz uszkodzenia w odcinku krzyżowo-lędźwiowym kręgosłupa.
Objawy zapalenia gruczołów okołoodbytowych u psa
Jeśli twój pies zaczął nadmiernie interesować się okolicami ogona i odbytu oraz intensywnie je wylizywać, może to świadczyć o stanie zapalnym gruczołów. Zwierzęta cierpiące z jego powodu odczuwają silny świąd, co może objawiać się między innym saneczkowaniem, czyli drapaniem zadu poprzez pocieranie nim o podłoże. Kiedy swędzenie nie ustaje, czworonóg odczuwa niepokój.
Poza tym widoczny jest obrzęk tych okolic, a opiekun może wyczuć brzydki zapach wydzieliny. Wraz z rozwojem zapalenia gruczołów okołoodbytowych u psa pojawia się ból, który jest szczególnie odczuwalny podczas siedzenia. W dodatku zwierzę ma trudności z defekacją i zaparcia. W zaawansowanym stadium występuje również gorączka, apatia oraz brak apetytu prowadzący do utraty masy ciała.
Pozostałe choroby gruczołów okołoodbytowych
Ropień powstaje w momencie, kiedy gruczoły okołoodbytowe u psa są już objęte silnym stanem zapalanym oraz zakażeniem. Obrzęk zatok jest wtedy na tyle duży, że pozostaje zauważony przez większość opiekunów. Pojawia się także zaczerwienie, bolesność oraz zwiększenie ciepłoty w miejscu zapalenia. W zaawansowanym stadium u nieleczonych czworonogów wydzieliny ropnej jest tak dużo, że prowadzi to do pęknięcia zatoki i powstania przetoki. W ten sposób dostaje się ona do organizmu zwierzęcia, czego skutkiem jest gorączka i ogólny zły stan zwierzęcia.
Leczenie ropnia polega przede wszystkim na jego przecięciu, o ile nie doszło już do samoistnego pęknięcia, a następnie dokładnym oczyszczeniu rany i drenażu. Poza tym niezbędne jest miejscowe oraz ogólne stosowanie antybiotyków. Pacjentom pomagają również ciepłe okłady. Opiekun takiego zwierzaka musi codziennie dbać o zachowanie prawidłowej higieny zranionego miejsca.
Niestety gruczoły okołoodbytowe u psa mogą zostać dotknięte także przez nowotwór. Chociaż jest on stosunkowo rzadką przyczyną przepełnienia zatok, to nie można go wykluczyć bez przeprowadzenia odpowiednich badań diagnostycznych. Do najczęściej znajdowanych zmian w tych okolicach należą gruczolakoraki, które nie tylko szybko rosną, ale mają dużą tendencję do dawania odległych przerzutów. Podobnie jak inne nowotwory pojawiają się przede wszystkim u psów w podeszłym wieku, zwłaszcza cocker spanieli.
Do najbardziej charakterystycznych objawów towarzyszących gruczolakorakowi u psa należy między innymi:
- jednostronny obrzęk w bezpośredniej okolicy odbytu;
- zaparcia i inne problemy z oddawaniem kału;
- krew w stolcu;
- niewydolność nerek, której towarzyszy zwiększone pragnienie oraz częstotliwość i ilość oddawanego moczu, apatia, osłabienie, utrata apetytu oraz spadek masy ciała.
Chociaż oznaczenie poziomu wapnia we krwi może być pomocne w procesie diagnostycznym, to warto mieć na uwadze, że jedynie u 25% pacjentów stwierdza się nieprawidłowości w zakresie tego parametru. Jedyną metodą mogącą jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć obecność komórek jest wykonanie badania histopatologicznego. Jego wynik nie zweryfikuje słuszność podejrzeń, ale również pozwoli ocenić stopień złośliwości guza.
Rodzaj leczenia zmian nowotworowych gruczołów okołoodbytowych u psa zależy przede wszystkim od stadium zaawansowania choroby, charakteru guza, obecności przerzutów, stanu ogólnego pacjenta oraz możliwości finansowych opiekuna zwierzęcia. Podstawą zwykle jest zabieg chirurgiczny, podczas którego usuwa się zmienioną chorobowo zmianę wraz z odpowiednim marginesem bezpieczeństwa. Inne metody mogą łagodzić objawy i zwiększać komfort życia psa, jednak nie są nastawione na wyleczenie.
Czyszczenie gruczołów okołoodbytowych u psa
Część opiekunów decyduje się na samodzielne czyszczenie gruczołów okołoodbytowych u psa. Jeśli jeszcze tego nie robiłeś, a planujesz, powinieneś być świadomy tego, że wiąże się to z często odrażającym dla człowieka zapachem. Większość osób nie jest w stanie go znieść, dlatego zawsze bezpieczniej udać się z tym do specjalisty.
Jeśli twój pupil nie miał problemów z gruczołami okołoodbytowymi i nie przejawia żadnych niepokojących zachowań, zrezygnuj z wykonywania tego zabiegu. Jego ciało samodzielnie radzi sobie z odprowadzaniem wydzieliny i nie potrzebuje dodatkowego wsparcia.
W przypadku, gdy twój podopieczny ma zdrowe gruczoły, ale wymagają one opróżnienia, teoretycznie możesz wykonać zabieg samodzielnie. Jednak czy będziesz umiał zlokalizować psie zatoki i odpowiednio przeprowadzić wyciskanie gruczołów? Wymaga to odpowiedniego nacisku oraz umiejętności, dlatego, zanim zdecydujesz się na zajęcie się tym, spytaj o poradę swojego lekarza weterynarii lub groomera.
Gruczoły okołoodbytowe u psa często ulegają zapaleniom lub innym niepokojącym stanom. Prawdopodobnie skłonność do przepełniających się zatok jest cechą uwarunkowaną osobniczo, w związku z czym niektóre zwierzaki regularnie wymagają oczyszczania gruczołów. Warto pamiętać o tym, że u zdrowego czworonoga powinny opróżniać się one samodzielnie. Jeśli zauważyłeś u swojego psa niepokojące zmiany w tej okolicy lub inne objawy, jak najprędzej udaj się z nim do lekarza weterynarii.
